Słowniczek

APBI (accelerated partial breast irradiation) – przyspieszone częściowe napromienianie piersi; technika napromieniania stosowana u wyselekcjonowanej grupy pacjentek chorych na raka piersi we wczesnej fazie zaawansowania choroby. Polega na dostarczeniu większej niż standardowa dziennej dawki promieniowania (niekiedy jako pojedyncza frakcja) w okolicę loży pooperacyjnej z 1- lub 2-centymetrowym marginesem w czasie 1 lub 2 tygodni.

Bramkowanie oddechowe (respiratory gating) – polega na obserwacji ruchów oddechowych chorego w trakcie seansu radioterapii.
Metoda ta pozwala śledzić guza nowotworowego i napromieniać go w wybranej fazie oddechowej.  Technika ta polega na wyłączeniu ekspozycji promieniowania, kiedy guz nowotworowy znajduje się wskutek oddychania pacjenta poza wiązką promieniowania.
Podstawą działania systemu jest wyznaczenie krzywej oddychania, przedziału czasowego i fazy, w której promieniowanie ma być włączone.

Brachyterapia (brachytherapy; BT) – metoda leczenia napromienianiem wykorzystująca energię fotonów lub cząstek pochodzącą z rozpadu izotopów promieniotwórczych umieszczonych w guzie lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie (grec. brachy – z bliska).
Obecnie źródłem promieniowania γ w brachyterapii jest przede wszystkim radioizotop irydu192 (w mniejszym zakresie izotopy jodu125 i palladu103), w przeszłości zastosowanie miały rad-226, cez-137 i kobalt-60.

CBCT (cone-beam computed tomography) – tomografia komputerowa wiązką stożkową; stosowana jest w celu weryfikacji położenia obszarów tarczowych przed seansem radioterapii. Nałożenie przestrzenne obrazów z tomografii referencyjnej ( tomografii do planowania radioterapii) do planowania leczenia z obrazem lokalizacyjnym uzyskanym przed napromienianiem w bunkrze akceleratora umożliwia porównanie wielkości i położenia wybranych struktur anatomicznych.

Chemioradioterapia — zastosowanie chemioterapii w połączeniu z radioterapią w leczeniu chorych na nowotwory złośliwe; zależnie od sytuacji klinicznej stosuje się chemioterapię jednocześnie z radioterapią lub sekwencyjnie przed- lub po radioterapii;

CTV (clinical target volume) – kliniczna objętość tarczowa; objętość guza powiększona o margines subklinicznego szerzenia się nowotworu

Dawka efektywna biologicznie (BED) (biologically effective dose; DEB)–dawka równoważna biologicznie. Dawka określająca taki sam efekt biologiczny, jak dawka całkowita zastosowana w schemacie frakcjonowanego napromieniania.

ESTRO (European Society for Radiotherapy and Oncology) – Europejskie Towarzystwo Radioterapii i Onkologii.

GTV (gross tumor volume) – obszar tarczowy guza wyczuwalnego w badaniu palpacyjnym lub widocznego w badaniach obrazowych.

Grej (gray; Gy) – jednostka pochłoniętej dawki promieniowania; 1 Gy = 1 dżul/kg = 100 cGy; jest to ilość energii promieniowania (w dżulach) pochłoniętej przez kilogram materii.

Hiperfrakcjonacja (hyperfractionation) – zwiększenie liczby frakcji i zmniejszenie dawki frakcyjnej (poniżej stosowanych konwencjonalnie 1,8-2,0 Gy).

Hipofrakcjonacja (hypofractionation) – dostarczanie większej niż standardowa dawki (2 Gy) promieniowania na każdą frakcję leczenia w krótszym czasie.

Histogram dawka – objętość (dose – volume histogram; DVH) – jest to graficzne przedstawienie ilościowej oceny objętości narządów otrzymujących określoną dawkę promieniowania. Osi odciętych histogramu odkłada się wartość dawek, a na osi rzędnych — objętość danego narządu.

ICRU – (International Commission on Radiation Units and Measurements) – Międzynarodowa Komisja ds. Jednostek Promieniowania i Pomiarów.

Opracowanie: Justyna Wilczyńska, WWCOiT im.M.Kopernika w Łodzi